Waarom staat de sleutelbloem op de poster en flyer?

In het midden van de Johannespassion, precies tussen de hoofdstukken 18 en 19 van het Johannesevangelie, last Bach twee delen in die tezamen een lange, meditatieve onderbreking vormen van het gerechtelijk proces van Jezus. Het betreft de delen 19: Arioso Betrachte, meine
Seel en 20: Aria Erwäge. Arioso en Aria roepen de gelovigen op te mediteren over het lijden van Christus en vormen daarmee de kern van de Passion. Volgens Bachkenner en –onderzoeker Eric Chafe start na deze onderbreking het ‘Symbolische proces’ van Jezus. Vanaf nu gaat het proces over eigenlijk niets anders dan de ‘ontrafeling’ van de ware identiteit van Christus!

De tekst van deel 19: Betrachte, meine Seel van de hand van Brockes handelt over de sleutelbloem, in het Duits: Himmelschlüsselblum:

‘Mijn ziel, beschouw, vervuld van angst en blijdschap,
Met bitt’re vreugd’ en ’t harte half beklemd;
Jouw hoogste goed zijn Jezus’ smarten.
Voor jou bloeit op de doornen die hem steken
De sleutelbloem, die jou de hemel wijst!
Jij kan veel zoete vruchten van zijn alsem plukken.
Dies wend je nimmer van Hem af.’

De doornen van Jezus’ kroon brengen de bloemen voort die de sleutel van de hemel zijn. In de muziek van dit prachtige Arioso zijn in de begeleiding het prikken van de doornen te horen. Beelden van de roos en de sleutelbloem worden gecombineerd. De Himmelschlüsselblum heeft zijn naam te danken aan het feit dat hij al zeer vroeg bloeit (april) en zo de geliefde nieuwe lente brengt, en hiermee symbolisch het gebed representeert dat de hemel opent, nieuw leven geeft.
De op een sleutelbos lijkende bloeiwijze van de sleutelbloem (Primula) was aanleiding tot de vorming van een legende: Sint-Petrus had, als bewaker van de hemelpoort, een prachtige sleutelbos met gouden sleutels. Op een kwade dag echter, toen hij even in slaap sukkelde, gleed deze hem uit handen en viel op de aarde neer. Petrus liet onmiddellijk de sleutelbos terughalen maar op de plaats waar hij was neergekomen, groeide een opvallende plant met een stralende tros goudgele bloemen; de plant kreeg sindsdien de naam ‘sleutelbloem’. De sleutelbloem staat ook bekend onder de naam Sint-Petruskruid en noemen de Duitsers haar Himmelschlüssel. En juist deze Petrus is het die Jezus tot driemaal toe verloochent!

Ad van Unen, 8 januari 2015